Deklaracja Ateńska – nowy rozdział w polityce lotniczej Europy

W czerwcu 2025 r. europejska branża lotnicza wykonała ważny krok w kierunku zrównoważonego rozwoju. Podczas kongresu ACI Europe w Atenach (czerwiec 2025) przyjęto tzw. Deklarację Ateńską – bardzo ważny dokument dla polityki lotniczej i środowiskowej w Europie. Po raz pierwszy przedstawiciele lotnisk i linii lotniczych jasno zadeklarowali, że dalszy rozwój lotnictwa musi iść w parze z troską o komfort życia mieszkańców i klimat. Innymi słowy: chcemy latać więcej, ale ciszej i czyściej. Deklaracja Ateńska to sygnał dla decydentów w Brukseli i stolicach państw UE, że lotniska są gotowe na nowe zobowiązania ekologiczne – oczekują jednak spójnych reguł gry i wsparcia w ich realizacji.

Najwięcej uwagi w Deklaracji poświęcono problemowi hałasu lotniczego – od lat największemu wyzwaniu środowiskowemu portów lotniczych. Mieszkańcy okolic lotnisk skarżą się na uciążliwości, a władze lokalne coraz częściej ulegają presji i próbują wprowadzać ograniczenia (np. zakaz lotów nocnych czy limity startów i lądowań). Dotychczas brakowało jednolitego podejścia – każdy kraj radził sobie po swojemu, co prowadziło do chaosu regulacyjnego. Deklaracja Ateńska ma to zmienić – wzywa instytucje UE i rządy do przestrzegania i egzekwowania tzw. zrównoważonego podejścia ICAO (Balanced Approach), czyli międzynarodowych zasad zarządzania hałasem. Zgodnie z nimi zanim wprowadzi się zakaz lotów, należy wykorzystać wszystkie inne sposoby redukcji hałasu – od odpowiedniego planowania przestrzennego (brak osiedli mieszkaniowych tuż przy lotnisku), przez cichsze procedury lotów, po promowanie mniej hałaśliwych samolotów i technologii. Dopiero gdy te środki zawiodą, można w ostateczności sięgać po restrykcje w ruchu lotniczym. Takie podejście jest proporcjonalne i oparte na dowodach – pozwala zarządzać hałasem, a nie tylko go zakazywać.

Niestety bywało, że niektóre państwa jednostronnie wprowadzały własne pomysły na ograniczenie hałasu (np. próba redukcji lotów na lotnisku Schiphol), co wywoływało chaos i zagrażało łączności lotniczej w Europie. Deklaracja Ateńska to jednogłośny apel branży o przestrzeganie wspólnych zasad. Warto podkreślić, że nowoczesne samoloty – np. Airbus A320neo – generują nawet o połowę mniej hałasu niż poprzednie modele, a według Europejskiej Agencji Środowiska do 2030 r. liczba osób silnie dotkniętych hałasem lotniczym spadnie o 37% (dla kolei np. wzrośnie o 35%). Brak koordynacji sprawia jednak, że jednostronne restrykcje tylko przenoszą problem hałasu gdzie indziej, nie rozwiązując go u źródła. Deklaracja Ateńska stawia sprawę jasno: hałasem trzeba zarządzać wspólnie według jednolitych reguł, zamiast wprowadzać doraźne lokalne zakazy.

Drugim filarem Deklaracji jest walka z emisjami CO₂. Europejskie lotniska już w 2019 r. zapowiedziały osiągnięcie netto zerowej emisji z własnych operacji do 2050 r. W 2009 ACI Europe powołało do życia program certyfikujący Airport Carbon Acreditation. Lotnisko Chopina dołączyło do programu już w 2011 roku, a na początku 2025 jako drugie lotnisko w Polsce swój certyfikat uzyskał Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy. Do dziś certyfikacje na różnych poziomach posiada 286 lotnisk w Europie i 645 na całym świecie.

Deklaracja Ateńska nie tylko potwierdza ambicje lotnisk, ale też apeluje o wsparcie finansowe oraz regulacyjne na poziomie UE, aby wszystkie lotniska – duże i małe – mogły szybciej inwestować w zielone technologie. Chodzi m.in. o infrastrukturę do tankowania zrównoważonych paliw lotniczych (SAF) czy ładowania samolotów elektrycznych i wodorowych, gdy tylko wejdą do użytku. Lotniska, jako węzły transportowe, mogą stać się katalizatorem takich ekologicznych innowacji w całym lotnictwie. Przedstawiciele branży zgodnie mówią: dekarbonizacja to konieczność, nie opcja. Transformacja musi jednak odbywać się sprawiedliwie – tak, by nie ograniczać dostępu do transportu lotniczego dla społeczeństwa. Dlatego potrzebne jest publiczne wsparcie dla innowacji – np. dotacje czy ulgi – na ekologiczne inwestycje. Każde euro zainwestowane dziś w ograniczanie emisji zwróci się w przyszłości czystszym powietrzem i nowymi miejscami pracy w zielonych technologiach.

Deklaracja Ateńska przypomina też, że lotnictwo jest niezbędne dla gospodarki i spójności Europy. Porty lotnicze łączą setki milionów pasażerów i przewożą miliony ton towarów rocznie, napędzając handel, turystykę i inwestycje. Każdy wzrost łączności lotniczej o 10% przekłada się na dodatkowe 0,5% wzrostu PKB na mieszkańca. Mówiąc prościej – im lepsze połączenia lotnicze, tym silniejsza gospodarka. Lotniska tworzą też tysiące miejsc pracy i działają jak okno na świat dla swoich regionów – przyciągają inwestorów i turystów, zapobiegając komunikacyjnemu wykluczeniu obszarów peryferyjnych. Nie oznacza to jednak, że branża lotnicza chce się rozwijać kosztem środowiska czy mieszkańców. Przeciwnie – przekaz płynący z Aten to apel o równowagę. Ochrona klimatu i cisza nocna dla lokalnych społeczności muszą współistnieć z możliwością latania i rozwoju gospodarczego. Gdy tej równowagi brakuje, tracą obie strony. Na przykład jeśli jedno państwo nagle zaostrzy limity hałasu, linie lotnicze po prostu przeniosą część lotów do krajów o łagodniejszych przepisach. Lokalne władze mogą odtrąbić sukces, ale globalnie emisje i hałas wcale nie spadną – a ucierpi konkurencyjność gospodarki tego kraju. Tylko skoordynowane podejście pozwoli uniknąć sytuacji, w której europejskie niebo cichnie, bo ruch lotniczy ucieka poza UE zamiast unowocześniać się na naszym kontynencie.

Problemy, o których mowa, dotyczą także Polski. Już w 2017 r. Związek Regionalnych Portów Lotniczych alarmował, że krajowe normy hałasu są zbyt surowe i wymagają zmiany. Proponowano m.in. mierzenie hałasu w dłuższych okresach (bo jego poziom zmienia się w ciągu roku) oraz podniesienie dopuszczalnego poziomu hałasu dziennego o 1 dB. Eksperci wyliczali, że taka niewielka zmiana mogłaby zwiększyć liczbę operacji lotniczych nawet o 20%, bez zauważalnego wpływu na komfort życia mieszkańców. Niestety apele te pozostały bez echa. Poprzedni rząd skupił się wyłącznie na budowaniu mitu CPK, kompletnie ignorując bieżące problemy. Uważano, że lotnisko w Baranowie (CPK) z dala od miasta rozwiąże wszystkie kwestie hałasu. W efekcie porty regionalne utknęły z limitami i straciły blisko osiem lat potencjalnego rozwoju.

Dziś Deklaracja Ateńska powinna być dla nas impulsem do działania. Obecny rząd ma okazję wdrożyć zrównoważone podejście ICAO do hałasu w polskim prawie i urealnić normy, tak aby lotniska regionalne – obsługujące już ponad połowę ruchu pasażerskiego w kraju – mogły się rozwijać z poszanowaniem środowiska. Porty regionalne są pełnoprawną częścią systemu transportowego Polski, a nie konkurencję dla centralnego lotniska.

Na szczęście obecne podejście w tym zakresie zostało już zmienione. Pełnomocnik rządu ds. CPK, Maciej Lasek prowadzi dialog z branżą, która wreszcie ma po stronie rządowej partnera i eksperta. To niezwykle ważne w kontekście boomu i niesamowitych wzrostów jakie na tle Europy obecnie notuje polska branża.

Europejska branża lotnicza przemówiła jednym głosem, pokazując gotowość do wzięcia odpowiedzialności za swój wpływ na środowisko. To ważny sygnał jedności – duże huby i małe lotniska zgodnie deklarują, że chcą latać odpowiedzialnie. Oczywiście sam dokument nie rozwiąże wszystkich problemów, ale jest początkiem procesu zmian. Teraz kolej na konkretne działania: Komisja Europejska powinna dopilnować, by zasady Balanced Approach faktycznie były przestrzegane wszędzie, rządy muszą ostrożniej podchodzić do doraźnych zakazów, a lotniska – przyspieszyć inwestycje w ekologiczne rozwiązania.

W dyskusji o przyszłości lotnictwa zamiast języka konfliktu („lotniska kontra mieszkańcy” czy „latanie kontra klimat”) szukamy balansu – lotnictwo może być cichsze i czystsze, nie tracąc swojej roli w gospodarce. Deklaracja z Aten to zaproszenie do wspólnego wypracowania takiego modelu rozwoju – modelu, w którym Europa lata coraz bardziej ekologicznie, a jednocześnie każdy obywatel ma zapewniony dostęp do dobrodziejstw transportu lotniczego.